Her ne kadar uluslararası teşkilatlanmaların gitgide önem kazanması devletin belirleyici rolünü değiştirmediyse de, uluslararası arenada devletin dış politika uygulamalarını bile değiştiren devlet dışı aktörlerin varlığını da kabul etmeliyiz. Çokuluslu güçlü şirketler var… Hükümet-dışı güçlü teşkilatlar var… Çok güçlü ulusötesi (transnasyonalist) baskı grupları var… Çok güçlü küresel elitler var… Teknoloji hızla geliştikçe ulaşım ve muhabere prosesüsü de aynı hızla değişiyor. Bu teknolojik değişim doğrudan dünya siyasetine yansıyor. Keohane ve Nye, nihayet dünyanın “küresel bir kasabaya” dönüştüğünü, mezkûr aktörler arasında sosyal ekonomik alışverişin ulusal sınırları çoktandır aştığını ve ulusal sınırların gitgide kalktığını ifade eder. Hatta bu uluslararası aktörlerin çeşitlenerek kendi aralarındaki etkilerini artırdılar; karşılıklı bağımlılıklar oluşturarak dünyayı bütünleştirdiler. Böylece iç ve dış politika ayrımı gibi askeri güç de önemsizleşti (
1). Gelişen teknoloji, iletişim, kitlesel üretim ve güç merkezleri insanın artık kendi kendine yetemeyeceğini haykırmaktadır. Sosyal varlık dediğimiz insanoğlu, uluslararası hatta uluslar üstü varlık olmaya doğru ilerliyor. Kitlesel üretim sürekli artış halinde olup güç merkezleri ya yenileniyor yahut yeni güç merkezleri ortaya çıkıyor. Yeni şartlar yeni hükümetleri ve onlar da yeni güç merkezlerini belirlemektedir. Hatta “halkların bağlılığı” durumundan “karşılıklı bağımlılık” (interdependance) durumuna geçilmiştir.
Yenidünya sisteminin küresel bütünlüğü devletlerin işbirliğine dayalı olduğundan teoride her şey iyidir. Uluslararası teşkilatlar, uluslararası arenada eşgüdümlü işler. Asla insani değerlere aykırı karar alınamaz. Hükümetlerin bir araya gelmesiyle devletin karar alma ve uygulama esasları temelden etkilenir. Böylece iç ve dış politika arasındaki çizgiyle ekonomi ve güvenlik ayrımı ortadan kalkarak devletin fonksiyonunu yeniden tanımlar. Bir araya gelen devletler sadece evrensel disipline hizmet ederlerken elbette kendileri de itibar kazanırlar.
Egemenlik anlayışının bile niteliği değişti. Uluslararası çapta hukukun ve teşkilatların gelişimi ulusal egemenliği bile mutlak olmaktan çıkardı. Zira artık ulusal hukuk evrensel ölçülere tabidir. Uluslararası teşkilatlar da artık politik alanda evrensel ölçülerin koruyuculuğu misyonunu yüklenmiştir. Devlet çatısı altındaki siyasal toplum hala uluslararası ilişkilerde politik aktörüdür. Bir sosyal grubun ortaya çıkardığı iktidarın başı çekmesi sosyal grup kategorisini belirler. Diğer iktidar gruplarınca sınır konulmayan bu iktidara Bodin “egemenlik” der. Bodin’e göre toplumun tüm iktidar odakları egemenden kaynaklansa bile artık saf bir egemenlikten söz etmek mümkün değildir. Devletteki egemenliği ailedeki egemenlik ilişkilerine benzetir (
2).
Dougherty ve Paltzgraff bu durumu bilardo topları ve örümcek ağı örneğiyle açıklar. Uluslararası sistemde devletlerarası işler önceleri zaman zaman birbirine çarpan bilardo topları gibiydi. Bilardo topuyla sembolize edilen devletler temel aktörlerdi ve aralarındaki etkileşim bilardo toplarının birbirlerine çarpması gibi geçiciydi. Gelişen teknoloji ve ekonomi işleyişi uluslararası aktörler arasındaki ilişkiyi daha ziyade bir örümcek ağına dönüştürdü. Örümceğin iki yer arasında ördüğü ağ sürekli, kesintisiz ve kalıcıdır. Ağını örerken yüzlerce çok sıkı bağlantı yapar (
3). Nitekim günümüz uluslararası teşkilatların ortaya çıkardığı kurumsal ağ kuralsal ve küreseldir. Gelişen uluslararası çaptaki örgütsel ağ ve hukukta devlet egemenliğinin sınırlanmasıyla uluslararası sitemin doğası temelinden değişti. Nihayet gitgide devletleri de aşan yeni tür politik, hukuki ve sistematik etki devrede olduğundan devletler üstü yapılanma tezahür ederek devletin egemenliğini ortadan kaldırmadan devleti değişime uğratır. Çağın “Yenidünya sisteminde ne tür bir yapı hâkim olacaktır?” sorusuna verilecek en güzel cevap şudur: İşbirliği güçlenecek, barışçıl çözüme odaklanılacak, ticaret etkili olacak; çok uluslu şirketler, uluslararası STK’lar ve devlet sınırlarından taşarak uluslararası hale gelmiş aktif terörist teşkilatlar gibi devlet altı aktörlerin özerkleşme zeminini hazırlayacaktır. Küresel değişime ayak uydururken devletin üniter özelliğinin korunması milli birliğin küresel değişime kabul ettirilmesine bağlıdır.
Zikrettiğimiz örgütsel ağ teknik, ekonomik ve politik sistemin bütünleşmesine yol açtı. Devletler ortadan kalkmıyor ya da küresel bir dünya devletine gidilmiyor. Evangelist ideal güç bile henüz bunu başarabilmiş değil. Fakat gelecekte bu kapı zorlanacaktır. Şimdilik sadece devletler hatta toplumların birbirlerine karşı bağımlılıkları artmış ve yenidünya düzeni her toplumu bir başkasına muhtaç kılmıştır. Uluslararası politik bir birim olan “devlet”in bir oranda yetkileri sınırlanarak hareket alanı daralmıştır.
NOT: Mesajımızı özetlediğimiz 40 kaynaklı “BEŞ VAKİT NAMAZIN İSPATI BAHSİ (3)” isimli yazım teknik bir arıza nedeniyle bozulmuş olup yedeklemediğim için yayınlanamamıştır. Üzülerek okuyucularımın hoşgörüsüne sığınıyorum…
KAYNAKLAR:
(O.R.Keohane &J.S.Nye, (1977), “Realism and Complex Interdependence”, Power and interdependence. İçinde “Power and Interdependence: World Politics in Transition”, Boston).(Jean Bodin, “On Sovereignty”, çev. Lulian H. Franklin, Cambridge University, Press, GB 1992).(J.E.Dougherty & R.L.Jr.Paltzgraff (1981). Contending Theories of International Relations, New York).
Yorum yazarak Bizim Yaka Kocaeli Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Bizim Yaka Kocaeli Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Bizim Yaka Kocaeli Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Bizim Yaka Kocaeli Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.
Şimdi oturum açın, her yorumda isim ve e.posta yazma zahmetinden kurtulun. Oturum açmak için bir hesabınız yoksa, oluşturmak için buraya tıklayın.
Yorum yazarak Bizim Yaka Kocaeli Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Bizim Yaka Kocaeli Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Bizim Yaka Kocaeli Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Bizim Yaka Kocaeli Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.